Arditi del Popolo – Ludowa Milicja 1918-1922
Historia powstania, rozwoju i upadku pierwszej na świecie antyfaszystowskiej bojówki, zawiązanej we Włoszech Arditi del Popolo.
Do końca pierwszej wojny światowej wśród włoskiej klasy robotniczej panowały rewolucyjne nastroje. Co prawda nie była ona gotowa do całkowitego przejęcia władzy, jednak do 1918 robotnicy i chłopi wymogli na państwu wiele: wzrosły pensje, wprowadzono ośmiogodzinny dzień pracy, zaczęto respektować umowy zbiorowe.
Do 1919 wśród ruchu robotniczego rozpowszechniła się również nowa taktyka.
Tylko w tym roku odbyły się 1663 strajki. Stworzony w sierpniu ruch przedstawicieli robotniczych w Turynie przekształconych później w rady robotnicze podkreślił wzrost
nastrojów bojowych przejawiających się w samoorganizacji, której potencjalnym celem było przygotowanie ludzi, związków i idei, oraz takich akcji przedrewolucyjnych, aby możliwe było przejęcie władzy pracodawców i wprowadzenie nowego porządku społecznego.*
Tereny wiejskie zalała fala okupacji gruntów, które przed wojną państwo obiecało chłopom. Dekret Visochiego z sierpnia 1919 uznał jedynie już istniejące kooperatywy podczas gdy „czewone ligi” pomagały w tworzeniu silnych związków robotników rolnych. Na odpowiedź ze strony kapitału nie trzeba było długo czekać. Kwietniowym zjazd
przemysłowców i właścicieli ziemskich w Genui przyjął założenia „świętego sojuszu” przeciwko rosnącemu w siłę ruchowi robotniczemu. Na przyszły rok zaplanowano powstanie Generalnego Zrzeszenia Przemysłu oraz Generalnego Zrzeszenia Rolnictwa które miały pracować nad strategią walki ze związkami zawodowymi i rodzącymi się radami robotniczymi. Przemysłowcy i właściciele nie byli jednak w stanie samemu podjąć wyzwania ruchowi robotniczemu. Podstawowym celem było zduszenie nastrojów rewolucyjnych w przestrzeni tradycyjnie opanowanej przez klasę pracującą- na ulicach, którymi chodzili i na polach, które siali. Dlatego kapitał zwrócił się do faszystowskich bandytów i największego z nich – Benito Mussoliniego.
Powstanie faszystowskich oddziałów Zaraz po zakończeniu wojny powstały liczne organizacje anty-robotnicze, min. Fasci di combattimento Mussoliniego, Liga Anty-
Bolszewicka, Faszyści dla Edukacji Społecznej, Umus, Odkupione Włochy. W tym samym czasie zdemobilizowani żołnierze stworzyli elitarną grupę liczącą 20 tys. ludzi. Ta grupa
szturmowa została natychmiast wykorzystana przez ruch antyrobotniczy. „Czerwone zagrożenie” przewidywała głównie klasa średnia i niższa-średnia. Byli oficerowie,
podoficerowie, pracownicy umysłowi, studenci, samo-zatrudnieni zrzeszali się w miastach, synowie najemców gruntów, mali właściciele ziemscy, zarządcy gospodarstw na terenach wiejskich. Ruch ten spotkał się z przychylną reakcją policji i wojska – byli oficerowie namawiani byli do przyłączenia się i trenowania faszystów. Służby mundurowe udostępniały czarnym koszulom pojazdy i broń. Przestępcom gwarantowana była ochrona prawna, gdy przyłączali się do faszystów. Robotnikom i chłopom odmawiano wydawania pozwolenia na broń, co było regułą w przypadku członków bojówek faszystowskich. Te, zaopatrzone w broń z państwowych arsenałów zyskały przewagę nad swoimi wrogami. W końcu, do listopada 1921 zróżnicowane jednostki połączone zostały w zuniformizowaną organizację Principi, zhierarchizowaną w sekcje, kohorty i legiony.
Arditi del Popolo
Żeby zaradzić niedomaganiom Włoskiej Partii Socjalistycznej (PSI – Partito Socialista Italiana) oraz głównemu związkowi zawodowemu CGL i przeciwstawić się faszystom bojówkarze ze środowisk anarchosyndykalistycznych, radykalnie socjalistycznych, komunistycznych i republikańskich stworzyli Ludową Milicję Arditi del Popolo (AdP – Komandosi Ludowi). Chociaż zróżnicowana politycznie, AdP była organizacją, w której skład wchodzili głównie robotnicy. Obecni byli pracownicy fabryk, gospodarstw rolnych, kolei, stoczni, robotnicy budowlani, portowcy, pracownicy transportu publicznego. Pewną część stanowili także przedstawiciele klasy średniej, przeważnie studenci i pracownicy biurowi.
Struktura AdP podobna była do wojskowej, istniał podział na bataliony, kompanie i oddziały. Te ostatnie składały się z dziesięciu członków. Cztery oddziały tworzyły kompanię, trzy kompanie tworzyły batalion. Na każdym szczeblu istniał jeden przywódca. Aby utrzymać kontakt dowództwa z ogółem istniała oddziały były mobilne. Dzięki elastyczności swojej struktury, jednostki AdP mogły szybko odpowiadać na faszystowskie zagrożenia. Działania poszczególnych oddziałów zależne były od tego, jakie ugrupowanie polityczne było aktywne na terenie, na którym umiejscowiona była jednostka AdP, chociaż większość sekcji miała autonomię w podejmowaniu decyzji o
swoich akcjach.
Grupy AdP powstawały na terenie całego kraju, czasem będąc nowymi tworami a czasem przybudówkami organizacji takich jak Włoska Partia Komunistyczna (PCdI – Partito Comunista d’Italia), bojówki Arditi Rossi w Trieście, Dzieci Niczyje (Figli di Nessuno) w Genui i Vercelli czy Ligi Proletariackiej (Lega Proletaria) związanej z Socjalistyczną Partią Włoch. Do końca lata 1921 powstały co najmniej 144 sekcje zrzeszające około 20 tys. członków. Największe skupiska AdP mieściły się w Lazio (ok. 3300 członków) i Toskanii (18 sekcji, ok. 3000 członków).
Poszczególne sekcje AdP bardzo szybko stworzyły własną tożsamość kulturową afiszując się ze swoimi znakami i obrazami wojennymi. Symbolem AdP była czaszka trzymająca sztylet w zębach okolona przez wieniec laurowy i motto „Dla nas”. Znakiem dowództwa był sztylet otoczony dębem i laurem. Flaga AdP również była dość jednoznaczna- widniał na niej topór rozrąbujący Fasces, znak faszystów. Chociaż z założenia AdP nie miała mundurów, zazwyczaj jej członkowie nosili czarne swetry, ciemne, szare spodnie i czerwone kwiaty w butonierkach. Ich pieśń była tak samo bezpośrednia i bojowa jak sama AdP:
Tępimy przemoc
Faszystowskich najemników
Każdy z nas uzbrojony
Jak w kawalerii ludzkiego wyzwolenia
Wiecznie młodzi
Odrodzeni w wierze
W wolność i równość między ludźmi
Faszystowska ofensywa
Włoski anarchista, Enrico Malatesta, komentując masowe okupacje fabryk w północnych Włoszech z września 1920, w których uczestniczyło 60 tys. robotników powiedział: Jeśli nie będziemy walczyć do końca, zapłacimy krwawym płaczem za strach, jakim karmimy teraz burżuazję. Jego słowa okazały się prorocze. PSI i CGL zamiast rozszerzyć walkę z fabryk na całe społeczeństwo zaczęły współpracę z państwem i zawróciły robotników do pracy. Od tej chwili państwo ruszyło z kontratakiem. Oddziały Mussoliniego dostały broń potrzebną do przejęcia ulic.
Do powstania AdP wszystko szło zgodnie z faszystowskim planem. Zaczynając od ataku na ratusz w Bolonii faszyści przeszli przez prowincje jak burza organizując „ekspedycje
karne” przeciwko „czerwonym” wsiom. Gdy opanowali prowincję zaczęli atakować miasta. W Trieście, Modenie i Florencji zniszczone zostały biura i dokumentacje związków zawodowych, kooperatywów i organizacji lewicowych. Jak pisze Rossi mieli ogromną przewagę nad ruchem robotniczym pod względem transportu i grupowania się – faszyści są w zasadzie nieskrępowani… mogą żyć wszędzie… przeciwnie robotnicy, są związani z miejscem zamieszkania… System daje przeciwnikowi wszelkie udogodnienia przewagę
ataku nad obroną oraz przewagę walki podjazdowej nad walką pozycyjną**
Do marca 1921 jasnym było jednak, że wytworzyła się struktura obronna klasy robotniczej. Gdy robotnicza dzielnica Livorno Borgo dei Cappucini zostala zaatakowana
przez faszystów, cała społeczność zmobilizowała się do walki i wyparła ich z miasta. Kolejnym sygnałem wzrastającego oporu była obrona centrum związkowego Camero del Lamoro 14 kwietnia. Robotnicy ogłosili strajk, otoczyli oddziały faszystów czekając na atak wojska. Do Lipca robotnicy utworzyli swoją własną uzbrojona milicję – Milicję Ludu.
Akcje Arditi del Popolo
Pierwsza akcja AdP miała miejsce 19 Lipca 1921. Polegała na ataku faszystowskiego zebrania w Piombino. Faszyści zostali zamknięci w budynku. Interweniowała Gwardia Królewska, jednak zmuszona została do poddania się. AdP przejęła ulice na kilka dni i wycofała się dopiero po ataku ze strony wielkiej ilości policji. Gdy społeczność Sarzany ujęła jednego z głównych przywódców faszystów, Renato Tucciego AdP odparła atak 500 faszystów próbujących go uwolnić, a następnie wyparła ich zupełnie z miasta. Zabitych zostało co najmniej 20 faszystów. Ich przywódca przyznał: Odział, który tak długo przyzwyczajony był do wrogów, którzy uciekają lub bronią się niezdarnie, tym razem nie mógł i nawet nie wiedział jak samemu się obronić.
Zaprzedanie
Niestety, gdy uliczne akcje AdP nabierały impetu, została ona zdradzona przez PSI, której taktyka polegała na podpisywaniu „rozejmów” z faszystami. Działo się to w czasie, gdy faszyści byli praktycznie bezbronni. Socjalistyczne milicje pod naciskiem swoich dowódców wycofywały się z AdP a związek CGL wręcz nakazał swoim członkom odejść z organizacji. Jeden z liderów związkowych Matteotti na łamach gazety Battaglia Sindicale tak potwierdził zaprzedanie: „Zostańcie w domach. Nie odpowiadajcie na prowokacje. Nawet milczenie, nawet tchórzostwo są czasem bohaterskie”.
Komuniści poszli o krok dalej i założyli własne „świadome klasowo” eskadry, co zaowocowało zdziesiątkowaniem AdP. Według Gramsciego taka taktyka odpowiadała potrzebie członków partii do bycia kontrolowanym przez przywódców partii, a nie żadnych innych przywódców. Niedługo potem zostało tylko 50 sekcji zrzeszających 6000 członków, głównie z anarchio-syndykalistyznego USI (Unione Sindicale Italiana) i anarchistycznego UAI (Unione Anarchica Italiana). Większość z tych sekcji uczestniczyło we wrześniowej akcji w Piombino. Faszyści spalili biura PSI (tej samej organizacji, z którą miesiąc temu podpisali pakt) jednak napotkali anarchistyczny patrol i zmuszeni zostali do ucieczki. Piombino stało się ośrodkiem oporu antyfaszystowskiego. Miasto zawzięcie odpierało faszystowski szturm w kwietniu 1922, jednak po półtora dnia, gdy faszyści wspierani przez Gwardię Królewską zdołali zająć biura USI, mieszkańcy Piombino poddali się.
W lipcu 1922 reformistyczny strajk generalny mający na celu obronę „wolności obywatelskiej i konstytucji” pokazał klęskę ruchu robotniczego. Przestoje w pracy nie były i nie mogły być wspierane przez ofensywne akcje bezpośrednie. Usługi publiczne zdominowane były przez faszystowskich łamistrajków, faszyści rządzili też ulicami. Po załamaniu się strajku faszyści zdecydowali się zaatakować ostatnie ogniska oporu. Jedno z nich, Livorno ugięło się pod szturmem 2 tys. czarnych koszul.
* L. Williams – Proletarian Order (1975)
** A.Rossi – The Birth of Fascism (1938)
artykuł pochodzi z pisma Konfrontacja