W zeszłym miesiącu opublikowaliśmy angielskie tłumaczenie komunikatu zapatystów nakreślającego nową strukturę autonomii oraz wywiad z Billem Weinbergiem, który pisał o tym ruchu. Teraz publikujemy odpowiedzi na te same pytania, które zadaliśmy Billowi, od anonimowego anarchistycznego towarzysza od dawna zaangażowanego w Chiapas. (wstęp anarchistnews.org)
Czy możesz opowiedzieć nam o swoim korzeniach i związkach z Chiapas?
Moje korzenie w odniesieniu do Chiapas są takie, że zaangażowałem się w latach 94/95 i byłem w stanie spotkać się z CCRI (Clandestine Committee for Indigenous Revolution) wiosną 1995 roku. W czasie, gdy negocjowali z rządem w sprawie porozumień pokojowych z San Andres, uczestniczyłem w spotkaniu z dwoma innymi europejskimi towarzyszami, a także dowódcą rebeliantów. Na tym spotkaniu Comandante David zwrócił uwagę na znaczenie pomocy najpierw społecznościom bazowym, ponieważ tylko pomoc powstańcom doprowadziłaby do izolacji, podczas gdy pomoc społecznościom bazowym z kolei pomogłaby utrzymać powstańców. Na tym spotkaniu zdecydowano, nad jakimi projektami społeczności bazowych będę pracował, a także określono rodzaj wsparcia, jakiego potrzebowali dla powstańców. Kontynuowałem oba rodzaje pracy przez następne 30 lat, mieszkając przez kilka lat w San Cristobal de las Casas.
Po przeczytaniu deklaracji wydanej przez zapatystów dotyczącej zmiany ich struktury autonomii, jak wyjaśniłbyś tę zmianę? Jak myślisz, co jest istotą transformacji lub przejścia, które zapowiada ta deklaracja?
Zmiany są dość dramatyczne i w skrócie, są one wdrażane, ponieważ poprzedni sposób podejmowania decyzji już nie działał. Przez trzydzieści lat próbowano utrzymać jedność i nie reagować na prowokacje. Jak zauważył Marcos, wprowadziło to również piramidę hierarchii, która ostatecznie była nieelastyczna i nie odnosiła się do faktu, że rząd w znacznym stopniu podważył pierwotne porozumienia pokojowe, a organizacje paramilitarne regularnie zabijały członków społeczności bazowych i kradły ich ziemię bez odpowiedzi ze strony EZLN.
Przyspieszenie zaangażowania karteli w ciągu ostatnich kilku lat zmieniło kontekst regionu dość dramatycznie. EZLN musiał się zmienić, w przeciwnym razie przestałby być istotny, ponieważ powoli tracił spójność w społecznościach. Rząd aktywnie zaangażował się w działania przeciwdziałające organizacji, takie jak budowanie szkół w pobliżu szkół Zapatystów, oferowanie akredytowanych stopni naukowych studentom i opłacanie stanowisk nauczycielskich wolontariuszom promującym edukację [rządową]. Kartele ze swojej strony oferują dużo pieniędzy i groźbę skrajnej przemocy. Decentralizacja, która ma obecnie miejsce, pozwala społecznościom reagować, a nawet podejmować działania ofensywne, nie tylko w przypadku obrony przed przemocą, ale także w przypadku szczepionek i wielu innych kwestii, o których wcześniej nie były w stanie samodzielnie decydować. Chociaż wiąże się to z ryzykiem prowokacji i rozłamu, ponieważ jedna społeczność może zdecydować o jednej rzeczy, a inna o czymś zupełnie przeciwnym, pozwala to również na znacznie większą elastyczność, zdolność do szybkiego reagowania oraz większą autonomię i kontrolę nad własną przyszłością.
Czy możesz wyjaśnić nieco więcej na temat tego, co działo się w ostatnim czasie z kartelami, meksykańską policją lub wojskiem i innymi siłami, które zagrażały społecznościom Zapatystów?
Kartele zawsze były częścią krajobrazu w Chiapas, ale do niedawna głównym kartelem na tym obszarze był kartel Sinaloa. Przemoc zaczęła się tak naprawdę, gdy dwa inne kartele, Gulf Cartel i Cartel Jalisco Nuevo Generation (odgałęzienie Los Zetas), wkroczyły bardzo agresywnie, rzucając wyzwanie kartelowi Sinaloa w kwestii kontroli terytorium i działalności (określane jako plaza). W szczególności CJNG jest bardzo brutalne, angażując się w porwania, masowe morderstwa, palenie domów, wymuszenia itp. na skalę nigdy wcześniej niewidzianą w Chiapas. W trakcie tego procesu skorumpowali policję, wojsko i lokalnych polityków. Podczas gdy wcześniej lokalne grupy paramilitarne i lokalne gangi przestępcze były powiązane z policją państwową i wywiadem wojskowym, teraz są powiązane z różnymi kartelami, a policja i aparat państwowy również się im podporządkowują.
Czy uważasz, że decentralizacja struktury autonomii zapewniłaby odporność, której nie zapewniała poprzednia?
Decentralizacja niesie ze sobą ryzyko dezintegracji ruchu, ale być może jest to jedyny sposób, aby oprzeć się obecnemu atakowi przemocy i działaniom antyorganizacyjnym ze strony państwa.
Co to nam mówi o tym, jak antyhierarchiczne podmioty niepaństwowe mogą zwalczać hierarchiczne podmioty niepaństwowe lub półpaństwowe, takie jak kartele lub paramilitarne? Jest to powszechny argument przeciwko anarchizmowi: „co zrobisz, gdy gangsterzy przyjdą po ciebie, gdy zabraknie policji?”. Czy ta nowa zmiana jest odpowiedzią, czy też pokazuje, że Zapatyści nie mają odpowiedzi?
Zapatyści nie boją się wcielać rzeczy w życie, o czym wspominają w jednym ze swoich ostatnich komunikatów. Nie siedzą w salach lekcyjnych i kawiarniach teoretyzując, ale faktycznie próbują rozwiązać problemy, przed którymi stoją. Jedność zawsze była mocną stroną zapatystów. Społeczności wzmacniają swoją obronę na poziomie lokalnym, nie dopuszczając nikogo nieznanego do swoich społeczności. Następnie przyglądają się najbardziej udanym działaniom i powielają je w innych miejscach. Wymagało to ścisłej współpracy z członkami społeczności niebędącymi zapatystami i widzę poziom jedności między grupami na poziomie społeczności, który był nieobecny w przeszłości. Pozwala to również społecznościom zajmować się edukacją, zdrowiem itp. w sposób odpowiedni dla ich społeczności, przekraczając linie polityczne, które w przeszłości były albo zapatystowskie, albo nie. W przeciwieństwie do tego teraz tworzą porozumienia obejmujące całą społeczność, które wzmacniają społeczność, nawet jeśli oznacza to mniejszą spójność polityki Zapatystów.
Wreszcie, jeśli decentralizacja jest próbą obrony społeczności przed przymusem, może to nieść ze sobą niebezpieczeństwo izolacjonizmu. Wygląda jednak na to, że Zapatyści starają się w ten sposób zachować internacjonalistyczną perspektywę. Być może mógłbyś skomentować, w jaki sposób nadal łączą to, co robią lokalnie, ze sprawami światowymi.
Obrona poszczególnych społeczności oznacza również, że osoby z zewnątrz (caxlanes), w tym znani aktywiści, nie mają już wstępu do społeczności. Jednocześnie [Zapatyści] docierają do innych grup na całym świecie, aby zarówno zrozumieć te grupy, jak i zawrzeć sojusze. To nowość; w przeszłości grupy przyjeżdżały do Chiapas. Po raz pierwszy EZLN dociera i odwiedza inne grupy. Robią to również indywidualnie. W połowie 2000 roku zwrócili się do mnie i przedefiniowaliśmy moją rolę. Myślę, że w przyszłym roku będziemy świadkami tego, jak docierają do rdzennych grup w obu Amerykach (zamiast podróżować do Europy). Problem karteli jest międzynarodowy, dlatego też odpowiedź musi być międzynarodowa.